PHÁT MINH RA TIA X, PHÁT MINH VĨ ĐẠI CỦA THẾ KỶ XIX

Tối ngày 8/11/1895, sau khi rời phòng thí nghiệm một quãng, sực nhớ quên chưa ngắt cầu dao điện cao thế dẫn vào ống tia catod, Wilhelm Conrad Röntgen (Rơnghen) quay lại phòng và phát hiện ra một mảnh bari platinocyanide (BaPt(CN)₄) vẫn phát sáng mặc dù ống catod đã được bọc bằng bìa cứng và nằm ở tận đầu kia của căn phòng. Ông đã đưa ra giả thuyết rằng phải có một loại bức xạ nào đó đang chiếu ngang qua phòng. Khi đó Röntgen đã không hiểu được hoàn toàn phát hiện của mình, vì vậy ông đặt tên cho loại tia đó là tia X - một ẩn số chưa được giải đáp của tự nhiên.

Cũng vì thế mà đến khuya ngày hôm đó ông vẫn chưa về nhà. Vợ ông ở nhà lo lắng không biết chồng bị sao, đã lên phòng thí nghiệm tìm ông và tình cờ đưa bàn tay qua chùm tia X, trên một tấm phim đặc biệt được bao phủ chất barium platinocyanide xuất hiện hình ảnh về xương bàn tay và chiếc nhẫn cưới của bà mà về sau được biết đến là bức chụp X – quang đầu tiên.

Với đầu óc nhạy bén, đầy kinh nghiệm của một nhà vật lý học, việc này đã lôi cuốn ông và 49 ngày sau ông liên tục ở lỳ trong phòng thí nghiệm, cơm nước do bà vợ tiếp tế, mỗi ngày ông chỉ ngừng công việc nghiên cứu ít phút để ăn uống, vệ sinh và chợp mắt nghỉ ngơi vài giờ. Nhờ thế, ông đã tìm ra tính chất của thứ tia bí mật mà ông tạm đặt tên là tia X và mang lại cho ông giải Nobel về vật lý đầu tiên vào năm 1901.

Trước thành tựu tuyệt vời đó, chủ tịch hiệp hội khoa học Đức đã đề nghị gọi tia X là tia Röentgen và gọi năm 1896 là năm của tia Röentgen. Nhưng suốt đời mình, Röentgen vẫn gọi nó là tia X.

Có một giai thoại: Một nhà vật lý học đồng hương với Röentgen tên là Lena tìm cách tranh công với ông và đề nghị gọi tên tia X là tia Röentgen Lena. Ông bình thản trả lời: "Tia X được gọi bằng tên ai, tôi không hề quan tâm. Tôi chưa bao giờ gọi những tia đó bằng tên mình. Mong ông hãy trao đổi với những ai gọi như vậy".

Có người của cục hải quân Đức đến gặp Röentgen và nói sẵn sàng chi một số tiền lớn, cung cấp đủ mọi phương tiện nếu ông đồng ý đưa tia X vào sử dụng trong tàu ngầm. Người này cũng đề nghị ông đăng ký phát minh để giữ độc quyền về tia này, không cho nước ngoài sử dụng.

Tuy nhiên, Röentgen kiên quyết từ chối. Ông muốn tia X được dùng vào việc chăm sóc sức khỏe con người, nó thuộc về toàn thể nhân loại, còn việc dùng làm phương tiện phục vụ chiến tranh không bao giờ có trong ý định của ông.

Việc phát minh ra tia X đã mang lại nguồn thu nhập cho rất nhiều công ty nhưng vợ chồng Röentgen vẫn sống trong thiếu thốn và thường phải có sự trợ giúp của họ hàng, bè bạn. Điều này là do tính khẳng khái và ý chí kiên quyết phản đối chiến tranh.của ông.

Cũng có những giai thoại nói rằng, giới kinh doanh đã lợi dụng việc phát minh ra tia X vào mục đích kinh doanh của họ bằng cách: Họ tung ra một tin đồn rằng các nhà khoa học đã tìm ra một loại tia có thể nhìn xuyên qua quần áo (do tia này có tính chất đâm xuyên). Làm cho mọi người lo sợ việc mặc quần áo ra đường giờ còn tác dụng. Để rồi chính họ lại sản xuất ra loại quần áo chống được tia này, bán vừa chạy vừa đắt.